Một số biện pháp tạo hứng thú học tập cho học sinh tiểu học.
Khi có hứng thú nhận thức, người học sẽ hướng toàn bộ sự chú ý của mình vào đối tượng nhận thức, từ đó làm cho quá trình quan sát của người học trở nên nhạy bén và chính xác, chú ý bền vững hơn, ghi nhớ nhanh và chính xác, tư duy tích cực, tưởng tượng phong phú hơn. Người học sẽ trở nên tích cực, độc lập và đầy sáng tạo trong hoạt động học tập của mình. Đồng thời trong quá trình đó nhân cách của người học cũng có điều kiện phát triển và hoàn thiện.
Để nâng cao chất lượng giảng dạy, giáo viên cần có khả năng hiểu biết về nhiều phương diện của kiến thức, phải có khả năng truyền đạt kiến thức đến học sinh một cách có hiệu quả. Phải tận tâm với nghề, thân mật, gần gũi giúp đỡ học sinh, thúc đẩy tinh thần học tập hăng say đồng thời không ngừng đổi mới, bổ sung, cải tiến và hoàn thiện phương pháp giảng dạy để thích ứng với một nền giáo dục đang thay đổi.
Trong thực tế, học sinh bậc Tiểu học chưa được khơi gợi nhiều về sự hứng thú học tập, các em chủ yếu còn tiếp nhận kiến thức một cách thụ động. Bản thân là một giáo viên Tiểu học, qua học tập nghiên cứu và trải nghiệm của bản thân, tôi thực sự quan tâm và lựa chọn nghiên cứu đề tài: “Một số biện pháp tạo hứng thú học tập cho học sinh Tiểu học”.
Hứng thú là một thuộc tính tâm lí – nhân cách của con người. Hứng thú có vai trò rất quan trọng trong học tập và làm việc, không có việc gì người ta không làm được dưới ảnh hưởng của hứng thú. M.Gorki từng nói: Thiên tài nảy nở từ tình yêu đối với công việc. Cùng với tự giác, hứng thú làm nên tính tích cực nhận thức, giúp học sinh học tập đạt kết quả cao, có khả năng khơi dậy mạch nguồn của sự sáng tạo.
Vai trò của hứng thú đặc biệt quan trọng trong nhà trường, nhất là hứng thú tạo ra động cơ chủ đạo của hoạt động học tập của học sinh. Vì vậy việc hình thành và phát triển hứng thú nói chung, hứng thú học tập nói riêng cho học sinh là mục đích gần của người giáo viên. Muốn cho các em học tập tốt, thành công trong học tập, muốn phát triển nang lực, phát triển trí tuệ cho các em (hay nói cách khác muốn đạt được mục đích giáo dục và giáo dưỡng trong nhà trường) thì trước hết người giáo viên phải tạo được hứng thú nhận thức cho các em.
Cụ thể hơn, khơi gợi hứng thú học tập chính là xây dựng động lực học tập cho học sinh.
Tình hình học sinh nơi tôi công tác, hầu hết các em đều chưa ý thức được mục đích của việc học tập. Điều đó dẫn tới thụ động tiếp nhận kiến thức và thực hiện cơ bản theo yêu cầu của giáo viên. Một số em cần phải được nhắc nhở, đốc thúc mới thực hiện các nhiệm vụ học tập được giao.
Tình hình dân cư chủ yếu là công nhân, một số phụ huynh quá bận rộn hoặc không có dủ kiên nhẫn để hình thành cho con một thói quen học tập tốt. Bên cạnh đó, một số gia đình chỉ có 1 đến 2 con, phụ huynh bảo bọc, không cho con có cơ hội được tự mình thực hiện các nhiệm vụ học tập được giao. Nhiều phụ huynh can thiệp quá sâu vào việc học tập, làm cho học sinh có tuy duy ỷ lại, thụ động, chờ được chỉ dẫn, cầm tay chỉ việc..v.v..
- Tạo hứng thú học tập bằng cách làm cho học sinh nhận thức được mục tiêu, lợi ích của bài học:
Với mỗi bài học cụ thể, giáo viên cần giúp cho học sinh nhận ra tính lợi ích của một nội dung nào đó. Cụ thể là sau khi học xong một môn học các em sẽ lĩnh hội được những gì và nếu như không học thì chúng sẽ không có những gì. Có như thế, học sinh mới nỗ lực học tập và chủ động tìm tòi, nghiên cứu hơn.
Giáo viên cần đảm bảo nguyên tắc hệ thống trong dạy học, giúp học sinh dễ dàng liên kết các nội dung liên quan và vận dụng chúng tốt hơn vào thực tiễn.
- Xây dựng hình ảnh người thầy chuẩn mực, gần gũi với học sinh:
Ngay từ đầu giáo viên phải tạo được niềm tin và tình cảm thực sự từ học sinh dành cho giáo viên. Qua cách ăn mặc, đi đứng, nói năng đúng chuẩn mực đạo đức. Khi vào lớp giáo viên phải tạo được bầu không khí tươi vui, thoải mái, có thể chỉ bằng những câu nói tiếng cười, nét mặt vui vẻ của giáo viên. Giáo viên không nên gây căng thẳng nặng nề trong giờ học, nhất là giáo viên vào lớp mà gắt gỏng hoặc vào lớp với khuôn mặt nặng nề. Giáo viên phải luôn tôn trọng ý kiến trả lời của học sinh, không nên gò ép học sinh vào khuôn phép cứng nhắc, tránh thái độ yêu cầu học sinh trả lời sắp xếp ngay theo thứ tự của mình. Khuyến khích cho điểm động viên học sinh một cách tế nhị, hợp lí khi học sinh trả lời đúng câu hỏi hoặc học sinh không trả lời được câu hỏi. Từ đó sẽ tạo cho học sinh có được niềm tin vào khả năng của bản thân. Giáo viên cần phải cải tiến và sáng tạo đồ dùng dạy học, thiết kế thí nghiệm phù hợp với điều kiện của trường mình, sử dụng phương pháp dạy học nhóm hoặc dùng phiếu học tập hợp lí.
Bên cạnh việc tác động vào nội dung và phương pháp, hình thức tổ chức dạy học, việc thiết lập được mối quan hệ hợp tác tích cực tốt đẹp giữa thầy và trò, giữa các trò cũng sẽ tạo hứng thú cho học sinh. Hình thức tổ chức dạy học hấp dẫn cùng với một bầu không khí thân ái hữu nghị trong giờ học sẽ tạo ra sự hứng thú cho cả thầy và trò. Bởi vì, học là hạnh phúc không chỉ vì những lợi ích mà nó mang lại, mà hạnh phúc còn nằm ngay trong chính sự học.
- Sử dụng linh hoạt, đa dạng các phương pháp dạy học tích cực:
Ngoài việc khai thác sự lí thú trong chính nội dung dạy học, hứng thú của HS còn được hình thành và phát triển nhờ các phương pháp dạy học phù hợp với sở thích của các em.
Một số phương pháp dạy học truyền thống:
- Phương pháp hỏi
- Phương pháp kể chuyện
- Phương pháp đóng vai
Bên cạnh những phương pháp dạy học truyền thống như: quan sát, hỏi đáp, thực hành, thí nghiệm, thuyết minh…cần vận dụng tích cực một số phương pháp dạy học hiện đại như:
- Vận dụng dạy học giải quyết vấn đề
- Vận dụng dạy học theo tình huống
- Vận dụng dạy học định hướng hành động
- Thiết kế các hoạt động thực hành đa dạng gắn với việc giải quyết nhu cầu thiết thực trong đời sống để HS nhận biết giá trị của tri thức:
Khi yêu cầu HS điền các ngày còn trống của một tờ lịch tháng nào đó hoặc liệt kê các ngày thứ... trong tuần nào đó của một tháng, hoặc khoanh vào một ngày nào đó trên tờ lịch... đều là hoạt động thực hành đúng với mục tiêu bài học nhưng khô khan và thuần túy kiến thức. Khi thiết kế hoạt động thực hành gắn với các nhu cầu cuộc sống như trên, chúng ta đã gợi lên những cảm xúc cho người học khi thực hành từ những việc làm tương tự.
- Vận dụng một số hình thức tổ chức học tập tạo hứng thú như:
- Tổ chức trò chơi học tập
Bản chất của phương pháp sử dụng trò chơi học tập là dạy học thông qua việc tổ chức hoạt động cho học sinh. Dưới sự hướng dẫn của giáo viên, học sinh được hoạt động bằng cách tự chơi tròchơi trong đó mục đích của trò chơi truyền tải mục tiêu của bài học. Luật chơi (cách chơi) thể hiện nội dung và phương pháp học, đặc biệt là phương pháp học tập có sự hợp tác và sự tự đánh giá.Sử dụng trò chơi học tập để hình thành kiến thức, kỹ năng mới hoặc củng cố kiến thức, kỹ năng đã học.
Qua đó, học sinh khắc sâu kiến thức một cách nhẹ nhàng, thoải mái, mang tính chất vừa học, vừa chơi.
- Tổ chức hoạt động học theo nhóm
Học theo nhóm là hình thức học tập có sự hợp tác của nhiều thành viên trong lớp nhằm giải quyết những nhiệm vụ học tập chung. Được tổ chức một cách khoa học, học theo nhóm sẽ phát huy tính tích cực, sáng tạo, năng lực, sở trường, tinh thần và kĩ năng hợp tác của mỗi thành viên trong nhóm.
- Tổ chức hoạt động ngoài trời
Dạy học ngoài trời giúp HS tìm hiểu rất nhiều kiến thức, kĩ năng từ cuộc sống. Dạy học ngoài trời là một hình thức tổ chức dạy học có nhiều lợi thế để phát triển năng lực giao tiếp cho HS, một năng lực cần thiết cho tất cả mọi môn học.
- Ứng dụng công nghệ thông tin trong dạy và học:
Có những kiến thức mà trong thực tế các em khó có điều kiện quan sát, đối với những dạng bài này, việc ứng dụng công nghệ thông tin (chương trình Microsoft PowerPoint, Prezi…) sẽ giúp các em tiếp nhận kiến thức tốt hơn như video clip, hình ảnh được trình chiếu bằng PowerPoint mà trong thời điểm hiện tại các em không thể quan sát được.
- Sử dụng lời khen một cách hợp lý:
Khen ngợi là phần thưởng tinh thần to lớn với trẻ. Đối với trẻ nhỏ, việc ghi nhận và khen thưởng những hành vi tốt là một điều hết sức quan trọng. Trẻ ở lứa tuổi này chưa đủ vốn sống và kinh nghiệm để phân biệt hành vi của chúng là đúng hay sai, tốt hay chưa tốt. Vì vậy, cần có sự ghi nhận và định hướng của người lớn. Khi được khen ngợi, trẻ chắc chắn hơn với những hành vi và khả năng của mình. Từ đó, học sinh sẽ mạnh dạn, tự tin và được củng cố niềm tin, có động lực phấn đấu hơn. Lời khen còn giúp đẩy lùi những hành vi không tốt. Điều này có nghĩa là, khi nhận được lời khen, trẻ sẽ tự nhận thức rằng việc làm ngược lại chính là hành vi xấu. Nếu cư xử không tốt, trẻ sẽ không được khen.